Hér er ræða Garðars Cortes við afhendingu heiðursverðlaunanna:
Saga okkar Íslendinga gegnum aldirnar vísar til þess að skáld og
farandsöngvarar hafi yljað okkur við aðstæður sem við í dag berum ekki
skynbragð á. Þeim var margt til lista lagt og voru í raun listamenn síns
tíma.
Sönglistin er undursamleg list. Ef til vill undursamlegust allra lista. Í
stórbrotnustu verkum tónbókmenntanna, óperulistinni, birtist einhver mesta
snilligáfa sem mannsandinn hefur búið yfir, en þar að baki liggur mikill
lærdómur, endalaus kunnátta og þrotlaus vinna. Nú getur enginn okkar sagt
beint út hvað list er eða hvernig hún eigi að vera þannig að allir verði á
eitt sáttir. Samt erum við oft furðu sammála um ýmsa menn, að þeir séu
listamenn.
Einn slíkur maður er Guðmundur Jónsson, óperusöngvari og söngkennari. Hann
hefur göfgað okkur með fagurri list sinni og ber því heitið listamaður með
rentu. Guðmundur er sá í hópi íslenskra söngvara sem best er menntaður,
kann mest skil á söng, söngtækni og söngkennslu.
Reynsla hans eftir hálfrar aldar söngferil er ótrúleg, óviðjafnanleg. Á
ferli sínum sýndi hann og sannaði að smáþjóð á möguleika á að eignast
stórmenni á hvaða sviði sem er.
Enginn vafi er á því að Guðmundur gat lagt út á braut óperuhúsa og
konsertsala á alþjóðlegum vettvangi, en hann kaus frelsið, kaus að fara heim
að námi loknu, gerast íslenskur listamaður Sú ákvörðun var afdrifarík fyrir
íslenskt samfélag. Guðmundur hefur verið í fararbroddi sl. 55 ár sem
söngvari og kennari, uppalandi nýrrar kynslóðar söngvara. Sú ákvörðun
verður aldrei metin til fulls né þökkuð nægilega.
Guðmundur er gamansamur maður, léttur í lund og stutt í spaug og gamanmál.
Hann býr yfir mjög góðri máltilfinningu, er skáldmæltur með gott brageyra,
enda hefur hann þýtt margar óperur, óperettur og söngleiki til flutnings á
óperusviði. Starfsvettvangur hans var þríþættur.
Fyrst ber að nefna….. :
Ríkisútvarpið er í brennidepli þessa dagana. Frá 1930 hefur það sameinað
þjóð og yljað eins og skáldin og farandsöngvarar forðum daga. Nú þurftu
listamenn ekki, frekar en þeir vildu, að leggja land undir fót. Tækniöld
leiddi tóna og tal á leyndardómsfullan hátt inn í baðstofur og heimili
landsmanna. Raddir þula og útvarpsmanna urðu heimilisvinir, ómissandi eftir
amstur dagsins þegar þjóð sameinaðist um útvörpin sín, um gömlu gufuna!
Söngur Guðmundar hefur hljómað þar í meira en 60 ár, þar af vann hann við
Ríkisútvarpið í rúm 30 ár við stjórnun, listsköpun og þáttagerð. Allir
íslendingar þekkja röddina, virða, elska og hlusta.
Annar þáttur í starfi ….. :
Starf Guðmundar sem óperusöngvara var hér í Þjóðleikhúsi allra Íslendinga.
Hér söng hann fyrir 55 árum titilhlutverkið í fyrstu alvöru óperusýningu
sem uppfærð var á Íslandi, Rigoletto. Síðan þá skipta hlutverkin tugum:
Illmennið Scarpia úr Toscu, Germont afskiptasaman föður úr Traviötu,
fjöruga rakarann Figaro úr Rakaranum frá Sevilla, karlkvölina Dr. Malatesta
úr Don Pasquale, ástsjúkan Marcello úr La Boheme, djöfullegan Dr. Miracle
úr Æfintýrum Hoffmanns, að maður tali nú ekki um spaugilegan
svínabóndann úr Sígaunabaróninum.
Í Íslensku óperunn söng hann hinn virðulega æðsta prest, Sarastro, úr
Töfraflautunni og æringjann hefnigjarna, Dr. Falke úr Leðurblökunni.
Eitt síðasta hlutverk Guðmundar á óperusviði var gamli maðurinn í
Silkitrommunni eftir Atla Heimi, sem flutt var í Þjóðleikhúsinu á listahátíð
í Reykjavík, farið með í frækna ferð til Carracas í Venesuela, Suður
Ameríku og tekið upp fyrir sjónvarp. Þarna, eins og endranær hlaut hann
frábæra dóma.
Sem samstarfsmaður er hann góður og traustur félagi og vinur. Hreinskiptinn
og uppörvandi.
Þriðji þáttur á starfsævi Guðmundar:
Hann er kennari af Guðs náð og hefur unnið ómetanlegt starf við
uppbyggingu og kennslu við Söngskólann í Reykjavík.
Hann bauð okkur síðast til tónleika þegar hann var 70 ára. Ógleymanlegir
tónleikar þar sem hann, á efri árum, sýndi hvernig reynsla og tækni hins
sanna listamanns, vinnur gegn öllum lögmálum og normum.
Nú er komið að því að semja við Guðmund um að hann verði heiðraður fyrir
sitt lífsstarf og gjöf til íslensku þjóðarinnar.
Það verður ekki auðvelt því hann er eflaust gjörsamlega á öndverðum
meiði um allt sem hér er skrafað og kallar það algjöran óþarfa. En þannig er
Guðmundur og því verður ekki breytt.
Garðar Cortes